Bλεφαρόπτωση: Γιατί »πέφτει» το βλέφαρό μου;

Η πτώση του βλεφάρου μπορεί να αφορά τον έναν ή και τους δύο οφθαλμούς και συνήθως οφείλεται σε χαλάρωση του ανελτήρα μυός του βλεφάρου.Σε μερικές όμως περιπτώσεις ενδέχεται να συνυπάρχει σοβαρή νόσος.

Η πτώση του άνω βλεφάρου μπορεί να είναι μικρή (1-2 χιλ.), μέτρια (3-4 χιλ.) ή σοβαρή (> 4 χιλ.), σκεπάζοντας ολόκληρη την οφθαλμική κόρη. Επίσης, μπορεί να παρουσιαστεί από τη γέννηση (συγγενής) ή να εμφανιστεί αργότερα στη ζωή (επίκτητη).

Η πτώση μπορεί να οφείλεται σε αίτια μυογενή, νευρογενή, απονευρωτικά, μηχανικά ή τραυματικά. Συνήθως εμφανίζεται χωρίς άλλα συμπτώματα αλλά μπορεί να συνοδεύεται από διαφορετικές άλλες συνθήκες, όπως ανοσολογικές, εκφυλιστικές ή συγγενείς διαταραχές, όγκους ή μολύνσεις.

Εκτός από την εμφανή πτώση του βλεφάρου, οι ασθενείς παραπονιούνται για «κουρασμένη, νυσταγμένη» εμφάνιση, θολή όραση και αύξηση της δακρύρροιας. Οι ασθενείς οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντική πτώση, μπορεί να χρειάζεται να σηκώνουν το κεφάλι τους ψηλά, ανασηκώνοντας το σαγόνι, προσπαθούν να σηκώσουν το βλέφαρο με το δάκτυλο ή ανασηκώνουν τα φρύδια τους. Αυτή η συνεχής προσπάθεια να κρατήσουν τα βλέφαρα ανοιχτά οδηγεί συχνά σε έντονη κεφαλαλγία τάσεως και καταπόνηση των ματιών.

Εάν η πτώση είναι συγγενής και δεν διορθωθεί, μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία (μόνιμα χαμηλή όραση). Οι ασθενείς οι οποίοι παρουσιάζουν πτώση βλεφάρου, πρέπει να εξετασθούν, κλινικά από οφθαλμίατρο και νευρολόγο.

Επίσης χρειάζεται αιματολογικός έλεγχος, ακτινολογικός έλεγχος και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, οφθαλμικών κόγχων και θώρακος.

Αντιμετώπιση

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της πτώσης εξαρτάται από την ηλικία, την αιτιολογία, αν είναι μονόπλευρη ή ετερόπλευρη, την σοβαρότητα της πτώσης, την λειτουργία του ανελκτύρα  του άνω βλεφάρου και την παρουσία ή όχι άλλων οφθαλμικών ή νευρολογικών διαταραχών.

Γενικά η αντιμετώπιση της βλεφαρόπτωσης περιλαμβάνει απλά συχνή παρακολούθηση και αναμονή, φαρμακευτική αγωγή ή τέλος χειρουργική επέμβαση.

Η χειρουργική αντιμετώπιση εξαρτάται από τον βαθμό πτώσης του βλεφάρου.

Τα αποτελέσματα της χειρουργικής αντιμετώπισης της βλεφαρόπτωσης είναι συνήθως εξαιρετικά, παρόλα αυτά είναι πιθανόν να χρειαστεί πάνω από μία χειρουργική επέμβαση ώστε να επιτευχθεί το τελικό αποτέλεσμα.

ΜΠΟΡΩ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΑΛΟΥΧΙΑΣ ΝΑ ΥΠΟΒΛHΘΩ ΣΕ ΕΠΕΜΒΑΣΗ LASER ΜΥΩΠΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΑΛΛΑΓΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΥΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΑΚΟΥΣ ΕΠΑΦΗΣ;

Η εγκυμοσύνη είναι πολύ σημαντική περίοδος στην ζωή μιας γυναίκας και είναι ήδη γνωστές οι πολλές φυσιολογικές αλλαγές που γίνονται στο σώμα της όλο αυτό το διάστημα.

Εκτός όμως από το άνοιγμα της λεκάνης, την αύξηση του βάρους και τα πρησμένα πόδια, υπάρχει πάντα η πιθανότητα αλλαγών και στην όραση αφού οτιδήποτε επηρεάζει τον οργανισμό μας επηρεάζει και τη λειτουργία των ματιών μας.

Όλες αυτές οι αλλαγές σκοπό έχουν να προετοιμάσουν το σώμα για τον επερχόμενο τοκετό. Η δράση των ορμονών στον οφθαλμό όμως θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρόβλημα στην σωστή εκτίμηση των διαθλαστικών σφαλμάτων (μυωπίας-υπερμετρωπίας-αστιγματισμού).

Ο κερατοειδής δηλαδή η διαφανής μεμβράνη στο πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού είναι ο ιστός που σμιλεύεται κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης laser υπό φυσιολογικές συνθήκες (σε μια ασθενή που δεν εγκυμονεί) προκειμένου να διορθωθεί ένα διαθλαστικό σφάλμα , για παράδειγμα μια μυωπία.

Λόγω των ορμονικών αλλαγών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όμως, ο κερατοειδής υφίσταται μικρή αλλαγή στην καμπυλότητα  του και στο πάχος του (οίδημα) προκαλώντας αλλαγές στην διάθλαση ( βαθμούς μυωπίας). Η αλλαγή αυτή οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές και συνήθως είναι αναστρέψιμη  δηλαδή επανέρχεται στην προ εγκυμοσύνης κατάσταση 3-4 μήνες μετά τον τοκετό ή 3-4 μήνες μετά την διακοπή του θηλασμού. Γι’ αυτό και αποφεύγουμε να συστήσουμε στην έγκυο αλλαγή γυαλιών κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Οι διαθλαστικές επεμβάσεις λοιπόν (διόρθωση μυωπίας, υπερμετρωπίας και αστιγματισμού με laser) πρέπει να αποφεύγονται κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό. Κύριος λόγος είναι οι αλλαγές που συντελούνται στον κερατοειδή λόγω ορμονικών αλλαγών, κάτι που καθιστά το αποτέλεσμα μη προβλέψιμο. Μετά την διακοπή του θηλασμού  3-4 μήνες μετά, όταν ο κερατοειδής επανέλθει στη αρχική του κατάσταση, αποκατασταθεί η δακρϋική στιβάδα και οποιοδήποτε άλλο οφθαλμολογικό πρόβλημα είχε παρουσιασθεί, τότε μπορεί να προγραμματισθεί μία τέτοια επέμβαση.

Η συνήθης αιτία που θέτει το θέμα της επέμβασης laser για τα διαθλαστικά σφάλματα (μυωπία-υπερμετρωπία-αστιγματισμός ) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι το γεγονός ότι η ασθενής παρουσιάζει έντονη δυσανεξία στους φακούς επαφής λόγω της δυνατής  ξηροφθαλμίας που της προκαλούν οι ορμονικές αλλαγές. Η  χρήση των φακών επαφής γίνεται δυσχερής και η έγκυος παραπονιέται για θολή όραση και κουρασμένα μάτια.

Τα συμπτώματα αυτά μπορούν  να μειωθούν με τη χρήση τεχνητών δακρύων για να ενυδατώνονται τα μάτια ενώ ειδικά οι γυναίκες που φορούν φακούς επαφής πρέπει να συμβουλευτούν τον γιατρό τους για να βεβαιωθούν ποιά από  τα υγρά των φακών επαφής είναι ασφαλή για χρήση στην εγκυμοσύνη.

Μετά τον τοκετό όμως και με το τέλος του θηλασμού τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν τελείως και οι περισσότερες γυναίκες επανέρχονται στη φυσιολογική τους κατάσταση.

Επιπρόσθετα μετά την επέμβαση laser θα πρέπει για 1-2 μήνες  η ασθενής  να χρησιμοποιεί κολλύρια με φαρμακευτικές ουσίες που διαπερνούν τον πλακούντα και περνούν και στο γάλα κατά την γαλουχία που ιατρικώς δεν αντενδείκνυνται αλλά η δράση τους στο έμβρυο δεν είναι ακόμη σαφώς τεκμηριωμένη. Οπότε  ορθότερο είναι για την διάρκεια της εγκυμοσύνης και της λοχείας δηλαδή έως και 3-4 μήνες  μετά τον τοκετό,  καμία γυναίκα να μην  υποβάλλεται σε διαθλαστική επέμβαση ( laser για διόρθωση βαθμών μυωπίας)

Σε περίπτωση που έχει γίνει η επέμβαση laser πριν την εγκυμοσύνη θα πρέπει οι ασθενείς να γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει απολύτως κανένα πρόβλημα και η ασθενής μπορεί να γεννήσει με φυσιολογικό τοκετό από οφθαλμολογική άποψη και όλες οι διαθλαστικές αλλαγές που θα παρατηρήσει η έγκυος στην όραση της  όπως προείπαμε, υποχωρούν μετά τη διακοπή του θηλασμού.

Όσο για ασθενή που έχει κάνει επέμβαση laser μυωπίας το σωστό θα ήταν εαν προγραμματίζει εγκυμοσύνη αυτό να γίνει  3-4  μήνες μετά την επέμβαση laser οπότε και θα έχει σταθεροποιηθεί πια το αποτέλεσμα του χειρουργείου και δεν θα χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή (κολλύρια) . Ενδεχόμενη εμφάνιση μυωπίας κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι παροδική και θα υποχωρήσει μετά τον τοκετό χωρίς να μεταβάλλει το αποτέλεσμα του laser, όπως προείπαμε.

Εδώ πρέπει  να αναφέρουμε ότι θολή όραση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να προκύψει εκτός από ξηροφθαλμία ή από αλλαγή στους βαθμούς μυωπίας και  από διαβήτη εγκυμοσύνης και για το λόγο αυτό πρέπει να ενημερώνεται ο θεράπων ιατρός για τυχόν αλλαγές στην όραση άμεσα.  

Αν σκεφτούμε ότι οι αλλαγές στην όραση μπορεί να σηματοδοτούν και άλλα προβλήματα υγείας, η οφθαλμολογική εξέταση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι μία λογική και απαραίτητη διαδικασία.

Οι περισσότερες όμως μέλλουσες μητέρες δεν την περιλαμβάνουν στον προγεννητικό έλεγχο λόγω συνήθως του μύθου ότι δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν σταγόνες για διαστολή της κόρης.

Η εξέταση με διαστολή της κόρης είναι όχι μόνο μία ασφαλής διαδικασία αλλά και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι η καλύτερη προληπτική ενέργεια.

Όλες οι γυναίκες με μέση και σχετικά μεγάλη μυωπία ανησυχούν για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στα μάτια τους ένας δύσκολος ή ακόμα και ένας φυσιολογικός τοκετός και καταφεύγουν στην καισαρική. Οι έρευνες εδώ και χρόνια όμως έχουν καταρρίψει αυτό το μύθο. Στατιστικά στοιχεία σε ομάδες γυναικών που είχαν από -4,5 έως και -15,0 βαθμούς μυωπία, ακόμα και αυτές οι οποίες είχαν προϋπάρχουσες μυωπικές αλλοιώσεις του βυθού, ρωγμές ή αποκολλήσεις οι οποίες αποκαταστάθηκαν με laser ή με επέμβαση, δεν παρουσίασαν επιδείνωση ή επενεμφάνιση των προβλημάτων αυτών μετά από φυσιολογικό τοκετό.

Η οφθαλμολογική εξέταση πρέπει να αποτελεί μέρος του προγεννητικού ελέγχου εφόσον είναι όχι μόνο μία ασφαλέστατη διαδικασία για τη μέλλουσα μητέρα και το έμβρυο αλλά, λαμβάνοντας υπόψη ότι αλλαγές στην όραση προειδοποιούν για άλλες πιο σοβαρές καταστάσεις, μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα της πρόληψης.

LASER ΜΥΩΠΙΑΣ ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑΣ ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΥ

Η διαθλαστική χειρουργική έφερε την επανάσταση στη διόρθωση της μυωπίας, της υπερμετρωπίας, και του αστιγματισμού.

Σήμερα διανύουμε ήδη την 3η δεκαετία της χρήσης των  laser  και πραγματικά παρατηρούμε ότι η <<ακρίβεια>>  και η  <<ασφάλεια>>  είναι πλέον γεγονός.  Με τη χρήση αυτής της αξιοθαύμαστης τεχνολογίας, μπορούμε να εξαλείψουμε οριστικά την εξάρτηση από διορθωτικά γυαλιά ή φακούς επαφής.

 

ΜΥΩΠΙΑ,  ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ, ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Μέθοδοι Διόρθωσης των διαθλαστικών σφαλμάτων

Υπάρχουν δύο μέθοδοι αποτελεσματικής διόρθωσης μικρών ή μεγάλων βαθμών μυωπίας, υπερμετρωπίας και αστιγματισμού: η PRK και η LASIK (συμβατική LASIK, όπου η δημιουργία του κρημνού γίνεται με μηχανικό μικροκερατόμο και η FEMTO-LASIK, όπου γίνεται με femtosecond laser) . Η διαφορά ανάμεσα στις δύο μεθόδους έγκειται στο γεγονός ότι στην πρώτη η διόρθωση γίνεται στην επιφάνεια του κερατοειδούς, ενώ στη δεύτερη στο εσωτερικό του. Στη μεν PRK έχουμε κάποιες μικροενοχλήσεις τις 2-3 πρώτες ημέρες, ενώ στη LASIK οι ενοχλήσεις είναι μηδαμινές και η αποκατάσταση της όρασης του ασθενούς είναι άμεση από την ίδια κιόλας ημέρα.  Το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο και στις δύο περιπτώσεις.

Ο Προεγχειρητικός Ελεγχος  εξασφαλίζει την επιτυχία της επέμβασης

Ουσιαστικό ρόλο στην απόφαση του ασθενούς να απαλλαχτεί από τα γυαλιά και τους φακούς επαφής του παίζουν η εμπιστοσύνη και η σχέση γιατρού-ασθενούς. Το σημαντικότερο σημείο μιας διαθλαστικής επέμβασης είναι ο σχολαστικός προεγχειρητικός έλεγχος, ο οποίος και θα μας καθορίσει εάν ο ασθενής είναι κατάλληλος για τη συγκεκριμένη επέμβαση ή όχι.  Ο λεπτομερής και σχολαστικός προεγχειρητικός έλεγχος είναι αυτός που εξασφαλίζει την επιτυχία της επέμβασης.

Μόνιμα αποτελέσματα σε λίγα λεπτά

Από πλευράς χρόνου, η επέμβαση διαρκεί λίγα λεπτά και πάντως δεν υπερβαίνει τα 5-6 και για τα δύο μάτια. Ο γιατρός χρησιμοποιεί τοπική αναισθησία και ο ασθενής δεν πονάει. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η διόρθωση είναι μόνιμη και ακόμη και στις πολύ σπάνιες περιπτώσεις που παραμένει κάποιο υπόλοιπο μπορεί να γίνει συμπληρωματικό laser, ώστε να επιτευχθεί η πλήρης διόρθωση. Ουσιαστικό ρόλο στην απόφαση του ασθενούς να προχωρήσει σε μια τέτοια επέμβαση παίζουν η εμπιστοσύνη και η σχέση γιατρού-ασθενούς. Η 25ετής και πλέον χρήση των laser μας επιτρέπει να λέμε ότι η πιθανότητα σοβαρών επιπλοκών είναι μηδαμινή. Ακόμα και οι πολύ σπάνιες επιπλοκές αντιμετωπίζονται. Είμαστε, μάλιστα, σε θέση να πούμε με απόλυτη σιγουριά ότι οι πιθανότητες μόλυνσης από φακούς επαφής ξεπερνούν κατά πολύ τις πιθανότητες κάποιας επιπλοκής από μια διαθλαστική επέμβαση.

Συχνές ερωτήσεις για τον καταρράκτη και την αντιμετώπισή του

1)Πότε πρέπει να υποβάλλεται ένας ασθενής με καταρράκτη σε χειρουργική επέμβαση; Πρέπει να έχει ‘ωριμάσει’ ο καταρράκτης και πόσο;
H απάντηση είναι όχι. Αυτό πλέον δεν ισχύει. Η χειρουργική αφαίρεση ενός υπερώριμου –σκληρού καταρράκτη με τις νέες τεχνικές φακοφρυψίας κάνει την επέμβαση πιο δύσκολη και τις πιθανές επιπλοκές πιο συχνές. Ο καταρράκτης πρέπει να χειρουργείται όταν αρχίζει να προκαλεί τέτοια μείωση ή ενόχληση στην όραση η οποία επηρεάζει την ποιότητα της ζωής (π.χ. εξασθενημένη αντίληψη των χρωμάτων, λάμψεις και ακτίνες γύρω από τα φώτα το βράδυ, έντονη θόλωση στον ήλιο κ.λ.π.)

2)Χειρουργείται ο καταρράκτης με Laser;
Μέχρι πρότινος τα Laser δεν είχαν καμία ουσιαστική εφαρμογή στην χειρουργική του καταρράκτη. Τελευταία με την χρήση του Femto-Laser σε κάποιες συγκεκριμένες φάσεις της επέμβασης(όπως στην δημιουργία των κερατικών τομών, στην καψουλόρρηξη του προσθίου περιφακίου και στον κερματισμό του πυρήνα σε 4 ή περισσότερα μικρότερα κομμάτια) σιγά-σιγά μπαίνει και το Laser στην χειρουργική του καταρράκτη. Παρ’ όλα αυτά η βασική φάση της επέμβασης ακόμη γίνεται με τα μηχανήματα φακοθρυψίας δια υπερήχων.

3)Τι ενδοφακό θα τοποθετήσουμε;
Η εξέλιξη των υλικών αλλά και του τρόπου κατασκευής των ενδοφακών μας επιτρέπει σήμερα να έχουμε εξαιρετικά οπτικά αποτελέσματα. Πλέον διαθέτουμε ασφαιρικούς ενδοφακούς για καλλίτερο contrast και καλλίτερη νυχτερινή όραση, πολυεστιακούς οι οποίοι περιορίζουν την εξάρτηση από τα πρεσβυωπικά γυαλιά, τορικούς για διόρθωση προϋπάρχοντος κερατοειδικού αστιγματισμού κ.λ.π. Η επιλογή του κατάλληλου ενδοφακού γίνεται με την προεγχειρητική εξέταση που λέγεται βιομετρία, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και αφού ενημερωθεί πλήρως ο ασθενής για τα τυχόν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε τύπου ενδοφακού.

4)Ο καταρράκτης ξαναγίνεται;
Αυτό δεν είναι αλήθεια. Μπορεί να συμβεί μετά από κάποιο χρονικό διάστημα από την επέμβαση, θόλωση του οπισθίου περιφακίου η οποία αντιμετωπίζεται με απόλυτη επιτυχία με ένα ειδικό Laser το Yag Laser στο Ιατρείο(δεν θέλει χειρουργείο). Με τους τελευταίας γενιάς ενδοφακούς αυτό έχει περιοριστεί σημαντικά.

Ο «Αργος» που ξαναδίνει το φως!

Το Argus II είναι ένα εμφύτευμα που χαρίζει όραση σε ανθρώπους που την έχουν χάσει. Ενας από αυτούς μοιράζεται μαζί μας τη μοναδική εμπειρία του

Τον τελευταίο καιρό κάνει εργασίες στο σπίτι του στο Γκλεν Μπέρνι του Μέριλαντ. Για την ακρίβεια, ο Σπαρτιάτης στην καταγωγή 72χρονος κ. Ηλίας Κωνσταντόπουλος έχει βαλθεί μεταξύ άλλων, αφού είναι πραγματικά αεικίνητος, να φτιάξει τη στέγη της οικίας του. Φορά ρούχα εργασίας, κρατά τα εργαλεία του και καρφώνει και σκαρφαλώνει με περισσή άνεση. Θα μου πείτε, τι το περίεργο σε όλα αυτά, αφού πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να είναι δραστήριοι και με το παραπάνω στην ηλικία τού ήρωά μας. Θα σας απαντήσω ότι το περίεργο είναι ότι ο άνθρωπος αυτός ως πριν από δύο χρόνια ήταν σχεδόν τυφλός! Σήμερα αποτελεί μέλος ενός πολύ κλειστού κλαμπ – αριθμεί μόλις 30 μέλη παγκοσμίως – ασθενών με μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια στους οποίους έχει τοποθετηθεί ένα «βιονικό μάτι» με το όνομα του μυθικού γίγαντα Αργου που με τα 100 μάτια του έβλεπε τα πάντα. Ο κ. Κωνσταντόπουλος, ο οποίος είναι μέχρι στιγμής ο μόνος Ελληνας στη Γη με το εμφύτευμα Argus II όπως ονομάζεται – πρόκειται για την πρώτη εμφυτεύσιμη συσκευή παγκοσμίως που έλαβε έγκριση εντός της ΕΕ για αντιμετώπιση της τύφλωσης, ενώ αναμένεται και αντίστοιχη έγκριση στις ΗΠΑ – μιλά στο «Βήμα» για μια χούφτα ηλεκτρόδια που του άλλαξαν τη ζωή, για την πίστη στην τεχνολογία και για την ελπίδα που, όπως ο ίδιος λέει, «πεθαίνει τελευταία». Το σίγουρο είναι ότι τα λόγια αυτού του ανθρώπου σε συνδυασμό με τις υποσχέσεις της επιστήμης… γεννούν φωτεινές ελπίδες σε εκατομμύρια άτομα που βυθίζονται στο σκοτάδι λόγω ανίατων νόσων των οφθαλμών.

Χάρη στο πρωτοποριακό εμφύτευμα ο κ. Κωνσταντόπουλος τώρα μπορεί να κάνει εργασίες με άνεση ακόμη και στη στέγη του σπιτιού του

Ο κ. Κωνσταντόπουλος, ένας άκρως θετικός άνθρωπος, όπως είναι όλοι όσοι έχουν μάθει να παλεύουν με εμπόδια-«γίγαντες» στη ζωή τους και να συνεχίζουν, βρίσκεται στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Οπως ο ίδιος μας αφηγείται, ένα ζευγάρι γυαλιά με μια κάμερα και ένας επεξεργαστής που κρέμεται στη ζώνη του του παρέχουν πλέον την ελευθερία κινήσεων που πριν του έλειπε – για παράδειγμα μπόρεσε άνετα να μετακινηθεί από τον κήπο όπου βρισκόταν όταν χτύπησε το τηλέφωνο ως το εσωτερικό του σπιτιού για να μου μιλήσει. Μου ζητεί ακόμη και τον τηλεφωνικό αριθμό μου και τον καταγράφει σε ένα χαρτί! Ολα αυτά θα έμοιαζαν αδύνατα πριν από δύο χρόνια, προτού υποβληθεί στην επέμβαση τοποθέτησης του μικροσκοπικού εμφυτεύματος Argus II που έφερε μια «γιγαντιαία» αλλαγή στην καθημερινότητά του.

Ποιά είναι η ανίατη ασθένεια

Ο κ. Ηλίας Κωνσταντόπουλος ευτυχής με την εγγονή του

Αλλα ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο 72χρονος σήμερα ασθενής διαγνώστηκε πριν από 30 χρόνια με μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, μια σχετικώς σπάνια γενετική, εκφυλιστική και ανίατη νόσο των οφθαλμών, η οποία «πλήττει» περίπου έναν στους 4.000 ανθρώπους. Στη συγκεκριμένη ασθένεια οι φωτοϋποδοχείς (ραβδία και κωνία) του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του ματιού πεθαίνουν. Καθώς ο αμφιβληστροειδής σταδιακά εκφυλίζεται χάνει την ικανότητα μετάδοσης εικόνων στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την απώλεια της όρασης. «Αρχισα να μη βλέπω καλά ήδη από τα 42 χρόνια μου, αλλά έλεγα στον εαυτό μου ότι “ου γαρ έρχεται μόνον”». Αποφάσισα όμως να επισκεφθώ οφθαλμίατρο. Ο γιατρός μού ζήτησε να καρφώσω το βλέμμα μου στον τοίχο και να ανοίξω τα χέρια μου σε έκταση. Με ρώτησε εάν μπορώ να τα δω. Απάντησα “όχι”. Τότε μου ζήτησε να αρχίσω να φέρνω τα χέρια μου σιγά-σιγά μπροστά, στο ύψος του στέρνου μου. Κατάφερα να τα δω όταν βρίσκονταν πλέον σχεδόν στο κέντρο του κορμού μου. Δεν χρειάστηκε τίποτα περισσότερο. Ο γιατρός κατάλαβε αμέσως την πάθησή μου και με παρέπεμψε σε ειδικούς στο Τζονς Χόπκινς.Αρχές του 1982 ξεκίνησα τις επισκέψεις στο νοσοκομείο».

Επισκέψεις που συνεχίστηκαν επί δεκαετίες. «Καθώς δεν υπάρχει θεραπευτική προσέγγιση για αυτή την ασθένεια που σταδιακά στερεί την περιφερική όραση, η μόνη λύση ήταν η συχνή παρακολούθηση της κατάστασης» σημειώνει ο ασθενής. Η επιδείνωση της νόσου ήταν αργή. Ο κύριος Κωνσταντόπουλος επί περίπου μία δεκαετία από τη στιγμή της διάγνωσης οδηγούσε – κάνοντας μάλιστα πολύ μεγάλες αποστάσεις – και εργαζόταν ως ηλεκτρονικός. «Συνέχιζα να πηγαίνω στο Τζονς Χόπκινς συνήθως δύο φορές τον χρόνο για εξέταση». Και έτσι ο χρόνος πέρασε, στερώντας σταδιακά από τον ασθενή το πολύτιμο φως του.

Η μεγάλη απόφαση

Οπως ο ίδιος περιγράφει έφθασε το 2009, οπότε και συμπλήρωσε 27 συναπτά έτη επισκέψεων για παρακολούθηση στο συγκεκριμένο νοσοκομείο. «Εως τότε η όρασή μου είχε εξασθενήσει σημαντικά. Μπορούσα πλέον να διαβάσω μία-δύο λέξεις ή ένα τηλέφωνο έπειτα από κόπο και ώρα». Τότε έγινε η πρόταση στον κ. Κωνσταντόπουλο να συμμετάσχει στη μελέτη που διεξαγόταν στο Τζονς Χόπκινς σχετικά με το Argus II _ σε περίπτωση βέβαια που οι ειδικές εξετάσεις έδειχναν ότι πληροί τις προϋποθέσεις. «Δεν το σκέφτηκα δεύτερη φορά.Οι γιατροί και το προσωπικό του νοσοκομείου αποτελούσαν τη δεύτερη οικογένειά μου και τους είχα πλήρη εμπιστοσύνη».

Μετά τη διεξαγωγή των απαραίτητων εξετάσεων από τις οποίες κρίθηκε ότι ο ασθενής ήταν κατάλληλος για την επέμβαση, το καλοκαίρι του 2009 τοποθετήθηκε στον κ. Κωνσταντόπουλο το εμφύτευμα κατά τη διάρκεια μιας τρίωρης διαδικασίας. «Δεν είχα κανέναν φόβο. Οταν ξύπνησα από τη νάρκωση δεν ένιωθα τίποτα, είχα μόνο ένα επίθεμα στο δεξί μου μάτι. Δύο ώρες αργότερα όταν επέστρεψα σπίτι μου αφαίρεσα το επίθεμα και ήταν σαν να μην είχα μπει στο χειρουργείο. Δεν εμφάνισα καμία επιπλοκή».

Πέντε συνολικά ασθενείς του Τζονς Χόπκινς φορούν αυτή τη στιγμή το Argus II, εξηγεί στο «Βήμα» ένας εκ των θεραπόντων ιατρών του κ. Κωνσταντόπουλου, ο αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας Ζιλέν Ντανιελί. «Η δοκιμή ξεκίνησε το 2007 και οι συμμετέχοντες σε αυτή είχαν χάσει όλη τη χρήσιμη όρασή τους. Εβλεπαν μόνο ελάχιστο φως».

Πώς λειτουργεί το Argus II

Ο αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας
στο Τζονς Χόπκινς Ζιλέν Ντανιελί

Ο τεχνητός αμφιβληστροειδής ήλθε για να φωτίσει λίγο περισσότερο τη ζωή αυτών των ανθρώπων. Πώς λειτουργεί όμως το Argus II; Ο καθηγητής αναφέρει ότι η φιλοσοφία του βασίζεται στο γεγονός ότι, αν και στη μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια οι φωτοϋποδοχείς του αμφιβληστροειδούς εξαφανίζονται, τα δευτερεύοντα κύτταρα του χιτώνα παραμένουν ενεργά και υγιή. «Το συγκεκριμένο εμφύτευμα μοιάζει πολύ με τα κοχλιακά εμφυτεύματα που τοποθετούνται σε άτομα με κώφωση. Τόσο τα κοχλιακά εμφυτεύματα όσο και το εμφύτευμα του αμφιβληστροειδούς ανήκουν στο πεδίο της νευροτροποποίησης, μέσω της οποίας ενεργοποιείται ο εγκέφαλος, το νευρικό σύστημα ή ο νωτιαίος μυελός ανάλογα με το τι θέλουν οι γιατροί να επιτύχουν κάθε φορά».

Ο δρ Ντανιελί εξηγεί ότι τα εμφυτεύματα στο αφτί λειτουργούν λαμβάνοντας τα ηχητικά σήματα μέσω μικροσκοπικών μικροφώνων και μετατρέποντας τα σήματα αυτά σε ηλεκτρικούς παλμούς, οι οποίοι αποστέλλονται σε ηλεκτρόδια που είναι εμφυτευμένα στον ασθενή. Τα ηλεκτρόδια συλλέγουν τους παλμούς και τους αποστέλλουν στο ακουστικό νεύρο. Το «βιονικό μάτι» λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Μια μικροσκοπική κάμερα που βρίσκεται στα ειδικά γυαλιά που φορά ο ασθενής συλλαμβάνει τις εικόνες και τις μετατρέπει σε ηλεκτρικά σήματα. Τα σήματα αποστέλλονται σε μια συστοιχία ηλεκτροδίων η οποία έχει εμφυτευθεί επάνω στον αμφιβληστροειδή του ασθενούς. Τα οπτικά σήματα «ταξιδεύουν» στο οπτικό νεύρο και στη συνέχεια στον εγκέφαλο έχοντας προηγουμένως περάσει από μια ειδική μικρή συσκευή επεξεργασίας που φορά ο ασθενής στη ζώνη του (Vision Processing Unit, VPU) και η οποία δουλεύει με μπαταρία. «Μπορεί τα ραβδία και τα κωνία των ασθενών να έχουν καταστραφεί, ωστόσο εμείς ενεργοποιούμε τα δευτερεύοντα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς τα οποία παρέχουν, έστω και μειωμένη, όραση στους ασθενείς».

Η όλη διαδικασία της εμφύτευσης δεν είναι ιδιαιτέρως δύσκολη, σύμφωνα με τον καθηγητή Ντανιελί, και μοιάζει σε μεγάλο βαθμό με τις επεμβάσεις που γίνονται σήμερα ευρέως σε περιπτώσεις ασθενών με αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς. Η επέμβαση διεξάγεται ενώ ο ασθενής βρίσκεται υπό ελαφρά αναισθησία και διαρκεί δύο ως τέσσερις ώρες. Οι όποιες επιπλοκές έχουν εμφανιστεί μέχρι στιγμής από την επέμβαση είναι ήσσονος σημασίας και αναστρέψιμες.

Η εκπαίδευση

Μετά την εμφύτευση ακολουθεί ένα διάστημα προσαρμογών του συστήματος το οποίο διαρκεί μερικές εβδομάδες. Οι γιατροί χρειάζεται να ρυθμίσουν την κατάλληλη ένταση του ρεύματος που θα διαρρέει τα ηλεκτρόδια και να προχωρήσουν και σε κάποιες άλλες ρυθμίσεις πριν η κάμερα τεθεί σε λειτουργία. Μόλις η κάμερα είναι πλέον στο «on» οι ασθενείς βλέπουν κάποιες λάμψεις φωτός τις οποίες δεν μπορούν να αποκρυπτογραφήσουν, όπως εξηγεί ο ειδικός. «Ο ασθενής πρέπει να διδαχθεί να βλέπει με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο σε σχέση με το παρελθόν». Ο καθηγητής σημειώνει ότι μέσα στο πρώτο έτος από την εμφύτευση οι ασθενείς εμφανίζουν συνεχή βελτίωση καθώς σιγά-σιγά μαθαίνουν να «διαβάζουν» τα φωτεινά σήματα που βλέπουν μέσω του συστήματος.

Αυτή τη νέα «ανάγνωση» των φωτεινών σημάτων μαθαίνει σιγά-σιγά και ο κ. Κωνσταντόπουλος, μαθαίνοντας συγχρόνως να… διαβάζει από την αρχή τον κόσμο που τον περιβάλλει. Τι προσέφερε αυτό το hi-tech σύστημα στον ασθενή; Μπορεί να ακούγονται λίγα για έναν άνθρωπο που δεν έχει αντιμετωπίσει πρόβλημα όρασης, ωστόσο για τον ίδιο είναι αρκετά. «Μπορώ πλέον να διακρίνω το φως του ήλιου ή το τεχνητό φως όταν ανάβει. Ωστόσο αν κοιτάζω μια φωτεινή πηγή για πολλή ώρα, αυτή χάνεται από μπροστά μου και χρειάζεται να πάρω το βλέμμα μου από το σημείο και να το επαναφέρω προκειμένου να “συναντήσω ξανά” το φως. Παράλληλα μπορώ να διακρίνω σκιές σε απόσταση ως και 4-5 μέτρων –  δεν μπορώ βέβαια να δω εάν πρόκειται για άνδρα ή γυναίκα».

Η πορεία προς το φως απαιτεί όμως συνεχή προσπάθεια. Ο κ. Κωνσταντόπουλος κάνει κάθε εβδομάδα ασκήσεις με τους γιατρούς του όπως ο δρ Ντανιελί τόσο σε υπολογιστή όσο και σε εξωτερικούς χώρους ώστε να μάθει να αποκωδικοποιεί καλύτερα τις λάμψεις φωτός που βλέπει. Και ο κόπος φαίνεται να αποδίδει καρπούς, όπως επιβεβαιώνει ο ίδιος ο ασθενής. «Νομίζω ότι εμφανίζω κάποια βελτίωση. Εξασκούμαι ακόμη και στον δρόμο ώστε να αναγνωρίζω καλύτερα τα όσα διακρίνω γύρω μου».

Η βελτίωση όμως αυτή δεν σημαίνει και όραση, όπως την εννοούμε οι περισσότεροι. Μήπως λοιπόν όλα όσα έχουν γραφτεί το τελευταίο διάστημα στον παγκόσμιο Τύπο σχετικά με το Αrgus II και κάνουν λόγο για εμφύτευμα που χαρίζει το φως στους τυφλούς είναι υπερβολικά, ρωτήσαμε τον καθηγητή. «Φανταστείτε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν έβλεπαν σχεδόν τίποτα.Υπό αυτήν την έννοια αποκτούν και πάλι όραση με το εμφύτευμα. Για παράδειγμα μπορούν να δουν πού βρίσκεται μια πόρτα ή ένα παράθυρο, μπορούν να δουν μεγάλα αντικείμενα χάρη στην αντίθεση του φωτός που δημιουργείται. Ορισμένοι ασθενείς μπορούν ακόμη και να αναγνωρίσουν κάποια γράμματα και αριθμούς. Πρόκειται πράγματι για πολύ περιορισμένη ικανότητα όρασης, ωστόσο πρέπει να αναφέρουμε ότι το σύστημα βρίσκεται στα πρώτα στάδια ανάπτυξής του και μελλοντικά αναμένουμε μέσω βελτιώσεων οι ασθενείς να αποκτήσουν πολύ καλύτερη όραση».

Σύμφωνα με τον δρα Ντανιελί η αμερικανική κατασκευάστρια εταιρεία τού Argus II, Second Sight, εργάζεται πυρετωδώς επάνω στη βελτίωση της συσκευής. Παράλληλα μια γερμανική εταιρεία που ονομάζεται Retinal Implant δοκιμάζει αυτή τη στιγμή σε ασθενείς μια δική της εμφυτεύσιμη συσκευή η οποία είναι μικρότερη σε μέγεθος και τοποθετείται κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Οπως μάλιστα λέει ο δρ Ντανιελί, το ευρωπαϊκό αυτό «βιονικό μάτι» είναι πιθανόν να λάβει έγκριση κυκλοφορίας μέσα στο επόμενο διάστημα.

Επόμενος στόχος η ωχρά κηλίδα

Η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνολογίας αναμένεται να ανακουφίσει πολύ περισσότερους ασθενείς και με άλλες νόσους των οφθαλμών στα χρόνια που έρχονται, εκτιμά ο καθηγητής. «Εάν αποδειχθεί μακροπρόθεσμα η ασφάλεια της συσκευής, ελπίζουμε μελλοντικά ότι η χρήση της θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλες κατηγορίες ασθενών όπως αυτοί με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η οποία αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης ηλικιωμένων ατόμων στον δυτικό κόσμο. Με δεδομένο όμως ότι τα άτομα με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας διαθέτουν καλή περιφερική όραση, το σύστημα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να μην πλήττεται η περιφερική όραση των συγκεκριμένων ασθενών».

Ο δρ Ντανιελί καταλήγει λέγοντας ότι το συγκεκριμένο εμφύτευμα αποτελεί «ένα μεγάλο βήμα εάν αναλογιστούμε ότι οι άνθρωποι που το φορούν ήταν τυφλοί και μπορούν πλέον να έχουν έστω και περιορισμένη όραση. Την ίδια στιγμή αποτελεί όμως ένα μικρό βήμα εάν λάβουμε υπόψη μας πόσα περισσότερα μπορούν να γίνουν για τη βελτίωσή του στο μέλλον».

Η τεχνολογία βοηθά τους τολμηρούς!

Ως μεγάλο βήμα που αποτελεί μόνο την αρχή για ακόμη μεγαλύτερα «βλέπει» το εμφύτευμα και ο κ. Κωνσταντόπουλος. Οπως τονίζει, ο τεχνητός αμφιβληστροειδής άλλαξε τη ζωή του προς το καλύτερο. «Εχω πολλούς φίλους και συγγενείς τους οποίους τώρα μπορώ να συναναστρέφομαι πιο εύκολα, γεγονός που μου δίνει ζωή». Ο εχθρός του καλού είναι όμως πάντα το καλύτερο. «Δεν έχω μάθει στη ζωή μου να παραιτούμαι ποτέ. Πιστεύω στην τεχνολογία και ελπίζω ότι θα προλάβω τις εξελίξεις με ακόμη πιο βελτιωμένες μεθόδους.Χωρίς δεύτερη σκέψη θα αφεθώ και πάλι στα χέρια της επιστήμης εάν εμφανιστεί κάτι καινούργιο. Αλλωστε έχω βάλει στόχο να δω το προσωπάκι τού 20μηνου εγγονού μου το οποίο δεν έχω δει ποτέ».

Ο 72χρονος έχει όμως και ένα μήνυμα να δώσει σε όλους τους ασθενείς με προβλήματα όρασης, το οποίο δείχνει στον συνομιλητή του εκείνο το άλλο, το εσωτερικό «φως» που τον λούζει: «Ολοι μας όταν μας συμβεί κάτι λέμε “γιατί σε εμένα;”. Η ερώτηση κατά τη γνώμη μου είναι “γιατί σε εμάς;”, αφού δεν είμαστε οι μόνοι που περνάμε δύσκολα. Ο καθένας πρέπει να αποδεχθεί αυτό που τον βρήκε και να μάθει να ζει με τον νέο του “σύντροφο”. Ειδικά σε ό,τι αφορά τα προβλήματα όρασης, εάν κάποιος παρουσιάσει μια τέτοια νόσο που του στερεί το φως δεν πρέπει να αφεθεί και να πιστέψει ότι είναι παράλυτος. Η επιστήμη προχωρά και δίνει ελπίδα, η οποία άλλωστε όπως λέμε “πεθαίνει τελευταία”. Αντί για άλλο σχόλιο θα σας επιστήσουμε την προσοχή στις φωτογραφίες αυτών των σελίδων που δείχνουν έναν άκρως ζωντανό άνθρωπο, γεμάτο ελπίδα. Εναν άνθρωπο που πριν από λίγα χρόνια δεν έβλεπε και σήμερα με τη βοήθεια της τεχνολογίας μπορεί να φτιάχνει τη στέγη του σπιτιού του μόνος του!

ARGUS II ΣΕ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΗ

Το Argus II είναι το μοναδικό εμφύτευμα που έχει μέχρι στιγμής λάβει έγκριση κυκλοφορίας για την αντιμετώπιση της τύφλωσης. Σύμφωνα με τους υπευθύνους της κατασκευάστριας εταιρείας του εμφυτεύματος Second Sight με έδρα στο Λος Αντζελες της Καλιφόρνιας με τους οποίους ήλθε σε επαφή «Το Βήμα» η συσκευή έλαβε έγκριση κυκλοφορίας τον περασμένο Φεβρουάριο στην Ευρώπη, ενώ θα γίνει αίτηση για έγκριση της κυκλοφορίας της και στις ΗΠΑ μέσα στο έτος – οι αρμόδιοι ελπίζουν ότι στην αρχή του 2012 το εμφύτευμα θα κυκλοφορήσει και στην αμερικανική αγορά. Μέχρι στιγμής το εμφύτευμα έχει τοποθετηθεί σε 30 ασθενείς παγκοσμίως στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών – 16 εξ αυτών ήταν στην Ευρώπη και συγκεκριμένα σε δύο βρετανικά κέντρα, ένα γαλλικό και ένα ελβετικό (δεν συμμετείχε κέντρο από την Ελλάδα), και οι υπόλοιποι στις ΗΠΑ. Δεδομένα σχετικά με τις δοκιμές του Argus II που παρουσιάστηκαν τον περασμένο μήνα κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου της Ενωσης για την Ερευνα σχετικά με την Οραση και την Οφθαλμολογία (ARVO) στο Φορτ Λοντερντέιλ της Φλόριδας έδειξαν ότι όλοι οι συμμετέχοντες εμφάνισαν βελτίωση της κατάστασής τους, ενώ κάποιοι εξ αυτών ήταν σε θέση ακόμη και να αντιλαμβάνονται οκτώ διαφορετικά χρώματα. Ορισμένοι ασθενείς μπορούσαν επίσης να διαβάζουν προτάσεις που αποτελούνταν από τέσσερις λέξεις, ενώ η ταχύτητα της ανάγνωσης συνεχώς αυξανόταν – ένας από αυτούς μπορούσε να διαβάσει με ρυθμό των δέκα λέξεων το λεπτό.

Το σύστημα κοστίζει 73.000 ευρώ και μέχρι σήμερα έχει τοποθετηθεί δωρεάν σε όλους τους ασθενείς που συμμετείχαν στις δοκιμές. Οι υπεύθυνοι της Second Sight αναφέρουν ότι σε ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη κινούνται διαδικασίες κάλυψής του από τα Ταμεία και συμπληρώνουν ότι μέσα στο επόμενο διάστημα αναμένεται να έλθουν σε επαφή με περισσότερα ευρωπαϊκά κέντρα – όπως λένε υπάρχουν και κάποια ελληνικά που έχουν δείξει ενδιαφέρον για συνεργασία.

 

ΤΟ ΓΛΑΥΚΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

 

Αν και το γλαύκωμα προτιμά τις μεγαλύτερες (μετεμμηνοπαυσιακές) ηλικίες, δεν είναι σπάνιο ο οφθαλμίατρος να κληθεί να αντιμετωπίσει το γλαύκωμα σε μια νεότερη, και μάλιστα έγκυο, γυναίκα.

Η ιδιαιτερότητα στην περίπτωση αυτή έγκειται στο ότι τα φάρμακα για το γλαύκωμα δεν έχουν μελετηθεί στην εγκυμοσύνη (για προφανείς ηθικούς λόγους). Έτσι, κανένας δεν γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα αν οι αντιγλαυκωματικές σταγόνες έχουν τερατογόνο δράση στο ανθρώπινο έμβρυο και οι γνώσεις μας προέρχονται κυρίως από μελέτες σε πειραματόζωα.

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ισχύουν οι ακόλουθες συστάσεις σχετικά με την αντιμετώπιση του γλαυκώματος στην εγκυμοσύνη και στο θηλασμό:

Στην εγκυμοσύνη:
– Ιδανικά αντιμετωπίστε με οριστικό τρόπο το γλαύκωμα πριν τη σύλληψη σε μια γυναίκα που βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία και σχεδιάζει οικογένεια (πχ. με laser ή χειρουργείο).
– Αν και η ενδοφθάλμια πίεση τείνει να ελαττώνεται σε φυσιολογικές γυναίκες κατά την κύηση, περίπου το 1/3 των γλαυκωματικών εγκύων θα έχει αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση κατά την κύηση.
– Αποφύγετε τη χρήση αναλόγων προσταγλανδίνης κατά την εγκυμοσύνη, καθώς ενέχουν ένα (μικρό, πάντως) κίνδυνο να προκαλέσουν πρώιμο τοκετό.
– Αποφύγετε, αν είναι εφικτό, όλα τα αντιγλαυκωματικά φάρμακα στο πρώτο τρίμηνο της κύησης. Η εφαρμογή laser για το γλαύκωμα θεωρείται ασφαλής εναλλακτική μέθοδος θεραπείας.
– Αποφύγετε τη συστηματική χορήγηση αναστολέων καρβονικής ανυδράσης (ωστόσο, η συγκεκριμένη κατηγορία φαρμάκων θεωρείται γενικώς ασφαλής όταν χρηγείται σε μορφή σταγόνων).
– Στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της κύησης επιτρέπεται η χρήση β-αναστολέων, α-αγωνιστών και παρασυμπαθομιμητικών, ωστόσο συνιστάται η διακοπή των δύο πρώτων κατηγοριών φαρμάκων λίγο πριν τον τοκετό, προκειμένου να αποφευχθούν επιπλοκές στο νεογέννητο (βραδυκαρδία, λήθαργος).
– Αν το γλαύκωμα χρειάζεται χειρουργική επέμβαση, αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε μιτομυκίνη (ιδιαίτερα στο πρώτο τρίμηνο της κύησης). Επίσης, κατά την επέμβαση η έγκυος θα πρέπει να ξαπλώνει στο χειρουργικό κρεβάτι σε πλάγια θεση, προκειμένου να αποφευχθεί πίεση της μήτρας στα μεγάλα αγγεία της κοιλιάς. Εναλλακτικά, μπορείτε να κάνετε θεραπεία με laser (ALT/SLT), καθώς θεωρείται ασφαλές.

Στο θηλασμό:
– Οι β-αναστολείς και οι α-αγωνιστές εκκρίνονται στο γάλα και μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες στο νεογνό (βραδυκαρδία οι πρώτοι, λήθαργο οι δεύτεροι), γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται.
– Ιδανικά θα πρέπει να αποφεύγεται επίσης η συστηματική χορήγηση αναστολέων καρβονικής ανυδράσης.
– Τα πιο ασφαλή φάρμακα κατά την περίοδο του θηλασμού θεωρούνται τα ανάλογα προσταγλανδίνης, τα παρασυμπαθομιμητικά και οι τοπικοί αναστολείς καρβονικής ανυδράσης.

ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ η νόσος των 60 και άνω

Φανταστείτε ότι κοιτάζετε ένα ρολόι. Μπορείτε να δείτε καθαρά το πλαίσιό του, δεν είναι δυνατόν όμως να διακρίνετε το κύριο ζητούμενο – με λίγα λόγια δεν είστε σε θέση να «διαβάσετε» την ώρα! Αυτό ακριβώς συμβαίνει στα άτομα που πάσχουν από μια πάθηση των οφθαλμών που τείνει να μετατραπεί σε «μάστιγα» του σύγχρονου κόσμου και η οποία σύμφωνα με τους ειδικούς θα λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις όσο ο παγκόσμιος πληθυσμός γηράσκει: Ονομάζεται ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και προσβάλλει την κεντρική όραση, εκείνη που μας δίνει τη δυνατότητα να φέρουμε εις πέρας καθημερινά αλλά συνάμα τόσο σημαντικά καθήκοντα, όπως το να διαβάζουμε, να περνούμε μια κλωστή από μια βελόνα ή να οδηγούμε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ωχρά κηλίδα η οποία έχει την «έδρα» της στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού μας αποτελεί την «καρδιά» της κεντρικής μας όρασης. Δυστυχώς η «καρδιά» αυτή υπολειτουργεί ή και σταματά να… χτυπάει σε ολοένα και περισσότερους ανθρώπους ηλικίας 50 ετών και άνω: Η εκφύλιση της ωχράς «χτυπάει» συνήθως σε αυτές τις ηλικίες και εμφανίζει δραματική αύξηση με την πάροδο των ετών, τέτοια ώστε να εκτιμάται ότι πέντε στα δέκα άτομα ηλικίας 75 ετών και άνω έχουν «πληγεί» από κάποιο στάδιο της πάθησης. Αν λάβουμε υπόψη μας αυτό το στοιχείο σε συνδυασμό με εκείνα που δείχνουν ότι τα περισσότερα κράτη, μεταξύ των οποίων και το δικό μας, μετατρέπονται σε κράτη γερόντων, μάλλον δεν είναι δύσκολο να αναλογιστούμε ότι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας του πληθυσμού.Η εκφύλιση «χτυπάει» τόσο τους Ευρωπαίους, όπως μαρτυρεί η μελέτη Eureye, η πρώτη που αποτυπώνει το συγκεκριμένο ζήτημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και συγκεκριμένα τους Ελληνες, όπως μαρτυρεί η μελέτη Thessaloniki Eye Study. Σύμφωνα με τα ευρήματα των δύο μελετών τα ποσοστά εμφάνισης της νόσου κυμαίνονται γύρω στο 2,5%-3% σε άτομα ηλικίας 60-65 ετών και άνω αντίστοιχα.

Σε κίνδυνο οι καπνιστές

Και τα πράγματα φαίνεται ότι στο μέλλον θα λάβουν πιθανότατα ακόμη πιο αρνητική χροιά: Το δεύτερο σκέλος της μελέτης Eureye δείχνει ότι το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά  την υγεία των οφθαλμών μας. Σύμφωνα με  δημοσίευση στο επιστημονικό έντυπο «Ophthalmology»  οι καπνιστές αντιμετωπίζουν ακόμη και τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της πάθησης σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Μια σκέψη μόνο σχετικά με τα ποσοστά των καπνιστών στη χώρα μας μάλλον είναι αρκετή για να σκιαγραφήσει το – κυριολεκτικώς – θολό «αύριο» των ματιών μας. Και μέσα σε όλα αυτά η έρευνα της Θεσσαλονίκης έδειξε ότι το 67% των πασχόντων από αυτή τη νόσο που στοιχίζει την όραση όσο καμία άλλη στα ηλικιωμένα άτομα, παρέμενε αδιάγνωστο και παρουσίαζε πλήρη άγνοια για το πρόβλημά του! Ως φαίνεται, είναι άκρως απαραίτητο να αρχίσουμε άμεσα να προσέχουμε τα μάτια μας… σαν τα μάτια μας.

Ελλάδα – Ευρώπη στην ίδια μοίρα

Η αποτύπωση της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας σε ό,τι αφορά τους διαφορετικούς πληθυσμούς της Ευρώπης έγινε μέσα από μελέτη περίπου 5.000 εθελοντών ηλικίας 65 ετών και άνω η οποία δημοσιεύθηκε στο έντυπο «Archives of Ophthalmology» (δημοσίευση Απρίλιος 2006). Ηταν η πρώτη φορά που μελέτη ασχολήθηκε με κατοίκους χωρών τόσο του Βορρά όσο και του Νότου της Γηραιάς Ηπείρου, γεγονός άκρως σημαντικό καθώς με αυτόν τον τρόπο κατέστη δυνατό να εξαχθεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την κατάσταση στην Ευρώπη. Ως σήμερα επί μέρους μελέτες περιελάμβαναν συγκεκριμένους πληθυσμούς κυρίως της Βόρειας Ευρώπης.

Τι προέκυψε από αυτή την αποτύπωση; Περίπου το ένα τρίτο των συμμετεχόντων (36,48%) παρουσίαζε μια πολύ πρώιμη μορφή της νόσου (στάδιο Ι), ενώ ποσοστά της τάξης του 10,14% και 2,46% παρουσίαζαν επίσης πρώιμες, αν και μεγαλύτερης βαρύτητας μορφές (στάδιο 2 και στάδιο 3 αντιστοίχως). Το τελικό στάδιο 4 το οποίο ορίζεται και ως εκφύλιση της ωχράς κηλίδας κατεγράφη τουλάχιστον στον έναν οφθαλμό του 3,3% του πληθυσμού που εξετάστηκε. Οι ερευνητές σημειώνουν μάλιστα ότι το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από εκείνο που ανέμεναν και το οποίο κυμαινόταν γύρω στο 2%. Με βάση αυτά τα ευρήματα οι ερευνητές εκτιμούν ότι περί τα 2,5 εκατομμύρια κάτοικοι της ΕΕ ηλικίας άνω των 65 ετών πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, ενώ περισσότεροι από 1,1 εκατομμύριο εμφανίζουν την πάθηση και στα δύο μάτια, γεγονός που καταδεικνύει σοβαρό πρόβλημα όρασης.

Στη μελέτη της Θεσσαλονίκης συμμετείχαν συγκεκριμένα 2.554 άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω. Σύμφωνα με τα ευρήματα, εκφύλιση σταδίου 4 κατεγράφη στο 2,5% των ατόμων που συμμετείχαν – το ποσοστό αυτό είναι ελαφρώς μικρότερο από εκείνο που προέκυψε σε ευρωπαϊκό επίπεδο πιθανώς επειδή στη συγκεκριμένη μελέτη συμμετείχαν και μικρότερα σε ηλικία άτομα και η εκφύλιση εμφανίζει ραγδαία αύξηση με την πάροδο της ηλικίας. Είναι όμως αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μεταξύ των συμμετεχόντων άνω των 80 ετών, ένας στους δέκα παρουσίαζε το τελικό στάδιο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, γεγονός που μαρτυρεί επίσης με τον καλύτερο τρόπο πόσο η νόσος αρέσκεται στο να… χτυπάει στις μεγάλες ηλικίες. Τέσσερις στους δέκα ασθενείς με εκφύλιση εμφάνιζαν την πάθηση και στους δύο οφθαλμούς, ενώ δεν παρουσιάστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές σε ό,τι αφορούσε τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου μεταξύ των δύο φύλων.

Εντυπωσιακή άγνοια

Ενα από τα άκρως χαρακτηριστικά – και παράλληλα άκρως ανησυχητικά – στοιχεία της μελέτης Thessaloniki Eye Study αφορούσε το τεράστιο ποσοστό άγνοιας των πασχόντων σχετικά με το πρόβλημά τους. Το ποσοστό αυτό έφθανε στο 67% σε άτομα που είχαν προσβληθεί από εκφύλιση σταδίου 4, δηλαδή τελικού σταδίου.

Για ποιον λόγο όμως μπορεί να συμβαίνει αυτό; Ισως τα άτομα με το πρόβλημα να εμφανίζουν προσβολή μόνο στο ένα μάτι και για αυτόν τον λόγο να μην αντιλαμβάνονται την ύπαρξη της πάθησης – αυτό το βλέπουμε και στην καθημερινή κλινική πράξη. Παράλληλα, σε ορισμένες περιπτώσεις πιθανώς είναι και θέμα των ειδικών. Μια απλή εξέταση που δεν περιλαμβάνει βυθοσκόπηση μπορεί να αποδώσει το πρόβλημα σε άλλο αίτιο,όπως για παράδειγμα στον καταρράκτη. Ετσι παραμένει αδιάγνωστη αρκετές φορές μια πάθηση όπως η εκφύλιση η οποία αντιμετωπίζεται πολύ δυσκολότερα από ένα πρόβλημα όπως ο καταρράκτης.

Μεγάλη «πληγή» σχετικά με το ότι η πάθηση παραμένει αδιάγνωστη σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί και η άγνοια του κοινού σχετικά με την ύπαρξή της. «Στη μελέτη της Θεσσαλονίκης στο ερώτημα σχετικά με την εκφύλιση οι περισσότεροι ρωτούσαν: «Τι είναι αυτό;»».

Αποδεικνύεται περίτρανα ότι είναι απολύτως απαραίτητο το κοινό να μάθει λίαν συντόμως το τι είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και τι μπορεί να σημαίνει για την υγεία του. Διότι διαφορετικά ολοένα και περισσότεροι μεσήλικες θα ρωτούν «τι είναι αυτό;» αναφερόμενοι σε απλά καθημερινά πράγματα που έχουν μπροστά στα μάτια τους, αλλά τα μάτια τους δεν μπορούν να δουν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα ζωής τους…

Μπορεί η εκφύλιση ωχράς κηλίδας να μην έχει προτιμήσεις μεταξύ των δύο φύλων, όπως όμως δείχνουν τα στοιχεία, παρουσιάζει σαφή προτίμηση σε μια ομάδα που συνεχώς – ιδιαιτέρως στη χώρα μας – γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη και η οποία έχει φανατικούς «οπαδούς», δυστυχώς και στα δύο φύλα: Δεν είναι άλλη από τους καπνιστές. Το νέο, υπό δημοσίευση σκέλος της Eureye, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για έναν ακόμη λόγο σε ό,τι αφορά τις βλαβερές επιδράσεις του καπνίσματος στην υγεία: Οπως μαρτυρεί η μελέτη οι καπνιστές αντιμετωπίζουν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος όμως συνεχίζει να ισχύει και για τους πρώην καπνιστές, αν και μειωμένος – είναι 1,7 φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με όσους δεν καπνίζουν. Μόνο όσοι έχουν διακόψει τη βλαβερή συνήθεια για διάστημα μεγαλύτερο των 20 ετών εξισορροπούν τον κίνδυνο σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Σύμφωνα με τους ειδικούς η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχει συνδεθεί με την πρόκληση φλεγμονωδών διεργασιών και το κάπνισμα, ως γνωστόν είναι υπαίτιο για φλεγμονές. Παράλληλα το κάπνισμα είναι «ένοχο» για πρόκληση βλαβών στα αγγεία με αποτέλεσμα να μπορεί να επηρεάσει και τα αγγεία του οφθαλμού. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ως και το ένα τρίτο των περιπτώσεων εκφύλισης θα μπορούσε να προληφθεί αν το τσιγάρο δεν αποτελούσε μόνιμο «σύντροφο» πολλών ατόμων.

Το νέο φάρμακο που κυκλοφορεί και στη χώρα μας και υπόσχεται να βάλει «φρένο» στην εκφύλιση της ωχράς κηλίδας υγρής μορφής  πρόκειται για την ουσία ranidizumab (εμπορική ονομασία Lucentis) η οποία φαίνεται να έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα: Οχι απλώς επιβραδύνει την εξέλιξη της εκφύλισης αλλά, σύμφωνα με μεγάλες μελέτες, σε ορισμένες περιπτώσεις δείχνει να μπορεί ακόμη και να αναστρέψει την πορεία της. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι με λήψη του φαρμάκου το οποίο χορηγείται σε μορφή ενέσεως μία φορά τον μήνα το 95% των ασθενών επιτυγχάνει να διατηρήσει τα επίπεδα της όρασής του, ενώ ποσοστό της τάξεως του 68% βελτιώνει την οπτική οξύτητά του.
Τι είναι η πάθηση της ωχράς κηλίδας;

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αφορά την καταστροφή του κέντρου της όρασής μας – η ωχρά κηλίδα είναι μια μικρή περιοχή του αμφιβληστροειδούς στο πίσω μέρος του οφθαλμού και αποτελεί τον «ομφαλό» της κεντρικής όρασής μας που επιτρέπει να έχουμε υψηλής ευκρίνειας όραση. Οταν η ωχρά κηλίδα δεν λειτουργεί σωστά, η κεντρική όραση είναι θολή και εμφανίζει περιοχές σκοτεινές ή παραμορφωμένες. Η πάθηση φέρει στον ορισμό της τον όρο «ηλικιακή» καθώς συνηθίζει να εμφανίζεται από μια ηλικία και άνω – κυρίως σε άτομα άνω των 50 ετών -, ενώ η συχνότητά της αυξάνει δραματικά με την πάροδο του χρόνου (εκτιμάται ότι περίπου πέντε στα δέκα άτομα άνω των 75 ετών παρουσιάζουν κάποιο στάδιο εκφύλισης της ωχράς κηλίδας). Αποτελεί την κύρια αιτία τύφλωσης ατόμων άνω των 50 ετών στον δυτικό κόσμο. Σε ό,τι αφορά τα αίτια εμφάνισης της νόσου, αυτή κρίνεται ως πολυπαραγοντική. Εχουν ωστόσο καταγραφεί αρκετοί παράγοντες κινδύνου: Εκτός από την ηλικία, ρόλο φαίνεται να παίζουν γενετικοί παράγοντες, το κάπνισμα, η φτωχή σε φρούτα και λαχανικά και πλούσια σε ζωικά λίπη διατροφή, ο υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος, η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.

Υπάρχουν τέσσερα στάδια της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Τα πρώτα τρία στάδια της νόσου θεωρούνται πρώιμες μορφές της (είναι προφανές ότι όσο αυξάνονται τα στάδια τόσο αυξάνεται και η βαρύτητα του προβλήματος), ενώ το τέταρτο στάδιο που θεωρείται και τελικό αφορά δύο διαφορετικές μορφές: Πρόκειται για τη νεοαγγειακή ή υγρή μορφή και την ατροφική ή ξηρή μορφή. Η πρώτη ως κύριο συστατικό στοιχείο έχει την ανάπτυξη νεοαγγείων στην περιοχή της ωχράς κηλίδας με αποτέλεσμα να προκαλούνται αιμορραγίες και η όραση να επηρεάζεται (αφορά το 52%-65% των ασθενών με τελικού σταδίου εκφύλιση) – στη συγκεκριμένη περίπτωση η πτώση της όρασης είναι απότομη και δραματική. Η δεύτερη μορφή προκαλεί αυτό ακριβώς που λέει το όνομά της: Ατροφία της περιοχής χωρίς να αναπτύσσονται νεοαγγεία με αποτέλεσμα και πάλι η ωχρά κηλίδα να καταστρέφεται. Αφορά το 35%-48% των ασθενών με τελικού σταδίου εκφύλιση και το άτομο εμφανίζει προοδευτική μείωση της όρασης. Σήμερα θεραπεία υπάρχει μόνο για τη νεοαγγειακή μορφή της εκφύλισης, ενώ δεν υφίσταται – τουλάχιστον μέχρι στιγμής – θεραπεία για την ατροφική μορφή της πάθησης.

Η προσέγγιση των ειδικών όταν η νόσος διαγνωσθεί προτού φθάσει στο τελικό στάδιό της αφορά την τήρηση ορισμένων προληπτικών μέτρων που σχετίζονται με τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου, ώστε να επιβραδυνθεί η εξέλιξή της: Αποφυγή του καπνίσματος, υιοθέτηση διατροφής πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά και τα τελευταία χρόνια μετά τη δημοσίευση μεγάλης αμερικανικής μελέτης που έδειξε οφέλη από τη λήψη βιταμινών όπως C, Ε, β-καροτίνης, σύσταση λήψης συμπληρωμάτων βιταμινών. Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα την έκθεση στον ήλιο, στοιχεία – αδημοσίευτα ακόμη – της μελέτης Eureye μαρτυρούν ότι άτομα που έχουν αυξημένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και παράλληλα χαμηλό επίπεδο βιταμινών στο αίμα παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την ανάπτυξη της νεοαγγειακής μορφής της πάθησης.